Ăn quá no, nhiều thực phẩm khó tiêu, tác dụng phụ của thuốc kháng sinh, mắc các bệnh về đường tiêu hóa - gan mật… có thể gây đầy bụng, khó tiêu.

Đầy bụng, khó tiêu có biểu hiện đặc trưng là những cơn đau, khó chịu dai dẳng hoặc tái phát thường ở vùng thượng vị (nằm trên rốn). Bụng chướng hơi, đầy hơi, chậm tiêu khiến người bệnh khó chịu ngay cả khi không ăn uống; gây cảm giác chán ăn mệt mỏi, sụt cân.

Theo Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Ngọc Bích (Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM), có nhiều nguyên nhân gây đầy bụng, khó tiêu từ thói quen ăn uống, bệnh lý đến dùng thuốc.

Thói quen ăn uống: Ăn quá no hay ăn nhiều thực phẩm khó tiêu (như đồ uống có cồn; thức ăn giàu đạm, hải sản, nhiều dầu mỡ; thực phẩm tái, sống...) không chỉ gây đầy bụng mà còn dễ dẫn đến tiêu lỏng, buồn ói. Ăn uống không điều độ, quá nhanh, quá no, không nhai kỹ thức ăn, ăn không đúng bữa, nằm ngay sau ăn... cũng khiến hệ tiêu hóa bị ảnh hưởng. Chúng tác động đến quá trình chuyển hóa thức ăn, gây đầy bụng, khó tiêu.

Rối loạn tiêu hóa: Sử dụng thực phẩm không đảm bảo an toàn, nhiễm virus, vi khuẩn gây loạn khuẩn đường ruột. Tình trạng tăng tiết axit dạ dày, mất ngủ kéo dài, stress... làm giảm nhu động đường tiêu hóa, giảm khả năng hấp thu thức ăn... cũng khiến bụng chướng, đầy hơi, không tiêu.
 

Tác dụng phụ của thuốc: Sử dụng thuốc kháng sinh để điều trị bệnh trong thời gian dài vô tình tiêu diệt lợi khuẩn, làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, dẫn đến rối loạn tiêu hóa, tiêu lỏng, chướng bụng, đầy hơi... Tự ý dùng thuốc, uống thuốc không đúng liều lượng, không theo chỉ định của bác sĩ... cũng dễ dẫn đến rối loạn tiêu hóa.

Mắc bệnh về đường tiêu hóa - gan mật: Một số bệnh như viêm hoặc loét dạ dày - tá tràng, trào ngược dạ dày thực quản, ung thư dạ dày... ảnh hưởng đến khả năng co bóp tống thức ăn và làm chậm quá trình tiêu hóa. Ngoài ra, bệnh về tụy như viêm tụy cấp hay mạn, u tụy... cũng làm giảm tiết men tụy; các bệnh về sỏi mật, viêm gan dẫn đến suy giảm chức năng gan mật, giảm bài tiết mật và enzym tiêu hóa.

Bác sĩ Bích khuyên, nếu xác định nguyên nhân gây đầy bụng, khó tiêu đến từ thói quen ăn uống, bạn có thể khắc phục bằng cách chia thành nhiều bữa nhỏ để dạ dày không phải làm việc quá sức; ăn chậm, nhai kỹ; tránh các loại thực phẩm có chứa lượng axit cao như trái cây họ cam quýt, cà chua, xoài... Thực phẩm và đồ uống có chứa caffeine nên tránh. Bỏ hút thuốc lá, hạn chế uống rượu giúp giảm kích ứng niêm mạc dạ dày. Nếu nguyên nhân do căng thẳng thì nên tìm các phương pháp kiểm soát căng thẳng như tập thể dục, giảm khối lượng công việc, ngủ đủ giấc...

Về lối sống, mọi người không tập thể dục hay nằm ngay sau ăn no, có thể tập ít nhất một giờ sau bữa ăn hoặc trước ăn khi không quá đói. Bữa ăn cuối nên cách giờ đi ngủ ít nhất 3 tiếng nhằm hạn chế trào ngược dạ dày thực quản. Tránh mặc quần áo bó sát vì có thể làm tăng tình trạng gây trào ngược dịch vị.

Theo bác sĩ Bích, khi áp dụng những cách trên mà tình trạng đầy bụng, khó tiêu vẫn diễn biến dai dẳng thì có thể do các vấn đề sức khỏe. Nếu thấy bất kỳ triệu chứng khởi phát ở người bệnh lớn hơn 40 tuổi, gia đình có người mắc ung thư đường tiêu hóa; ói ra dịch đen, máu đỏ tươi hay đỏ bầm; chán ăn sụt cân không rõ nguyên nhân, tiêu phân đen hoặc có máu trong phân; đau bụng dữ dội hay kéo dài... thì người bệnh nên đến khám tại cơ sở y tế càng sớm càng tốt.